دیابت در سالمندان | شرح بیماری و بررسی انواع | علل | علائم | عوارض | تشخیص |  پیشگیری | درمان

 دیابت در سالمندان یک بیماری جدی است که بسیاری از افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری زمانی رخ می دهد که گلوکز خون فرد، که قند خون نیز نامیده می شود، بسیار بالا باشد. در صورتی که دیابت سالمندی  یا قند خون کنترل نشود مشکلات زیادی را برای فرد از جمله آلزایمر به وجود می آورد. 

در دنیای پرشتاب امروز، دیابت به یک چالش جدی برای سلامت، به‌ویژه در میان سالمندان، تبدیل شده است. این بیماری خاموش، با تأثیرات گسترده‌اش بر بدن، می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در ایران، بیش از ۹ میلیون نفر با پیش دیابت دست و پنجه نرم می‌کنند و سالانه حداقل پانصد هزار نفر دیگر به این بیماری مبتلا می‌شوند. طبق گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، تقریبا از هر ۳ نفر بالای ۶۵ سال یک نفر به دیابت مبتلا است.

اولین قدم برا ی مقابله با دیابت اطلاع رسانی است، درک اینکه دیابت چیست، چگونه می توان از آن پیشگیری کرد و روش درمان کدام است؟ در این مقاله، به بررسی جامع دیابت در سالمندان، از علائم و علل گرفته تا روش‌های پیشگیری و درمان، می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با آگاهی از این بیماری، گامی مؤثر در جهت حفظ سلامتی خود و عزیزانتان بردارید.

 

 

دیابت سالمندی چیست؟

دیابت نوعی اختلال متابولیک است که نحوه پردازش گلوکز (قند خون) در بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گلوکز، منبع اصلی انرژی بدن است که هم توسط خود بدن تولید می‌شود و هم از طریق غذاهایی که می‌خوریم، تأمین می‌گردد. برای استفاده از گلوکز به عنوان سوخت، بدن به هورمونی به نام انسولین نیاز دارد. انسولین مانند یک کلید عمل می‌کند و به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شده و به انرژی تبدیل شود.

وقتی فردی به دیابت مبتلا می‌شود، به این معنی است که بدن او در تنظیم قند خون دچار مشکل شده است. دیابت در سالمندان می‌تواند به سه شکل بروز کند:

• تولید ناکافی انسولین: بدن به اندازهٔ کافی انسولین تولید نمی‌کند.
• مقاومت به انسولین: بدن به درستی از انسولین تولید شده استفاده نمی‌کند (به این وضعیت «مقاومت به انسولین» گفته می‌شود که اغلب در دیابت نوع دوم دیده می‌شود).
• ترکیبی از هر دو: بدن هم انسولین کافی تولید نمی‌کند و هم نسبت به انسولین موجود، مقاوم است.

در هر سه حالت، نتیجه یکسان است: سطح گلوکز در خون افزایش می‌یابد. افزایش مداوم قند خون در طولانی‌مدت می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، به ویژه در سالمندان که می‌تواند محدودیت‌هایی در فعالیت‌های روزانه و رژیم غذایی آن‌ها ایجاد کند.

انسولین که در لوزالمعده تولید و در جریان خون آزاد می‌شود، نقش حیاتی در تنظیم قند خون دارد. این هورمون با انتقال گلوکز از خون به سلول‌ها، به حفظ سطح طبیعی قند خون کمک می‌کند. در دیابت نوع ۱، بدن به طور کلی قادر به تولید انسولین نیست، در حالی که در دیابت نوع دوم ، بدن یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا به آن مقاوم است.

 

 

انواع دیابت در سالمندان کدامند؟

 انواع خاصی از دیابت تحت عنوان دیابت بارداری نیز وجود دارد اما در این مطلب به طور خاص به دیابت در سالمندان می پردازیم. دیابت در سالمندان، مانند سایر گروه‌های سنی، به طور عمده به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم و پیش‌دیابت در سالمندان.

 

دیابت نوع ۱

 این نوع دیابت که قبلاً به عنوان دیابت جوانان شناخته می‌شد، یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه، بدن قادر به تولید انسولین نیست. اگرچه دیابت نوع ۱ بیشتر در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود، اما می‌تواند در سالمندان نیز رخ دهد.

 

دیابت نوع ۲

 رایج ترین شکل دیابت است. ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد به این نوع دیابت مبتلا می شوند خوشبختانه اگر در مرحله پیش دیابت تشخیص داده شود قابل پیشگیری و قابل درمان است.در دیابت نوع ۲، بدن یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به درستی از انسولین تولید شده استفاده کند که به آن اصطلاحا مقاومت به انسولین می‌گویند. عوامل متعددی از جمله ژنتیک، اضافه وزن، کم‌تحرکی و افزایش سن در بروز دیابت نوع دوم نقش دارند. از آنجا که سالمندان اغلب با تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با افزایش سن و همچنین سایر بیماری‌های زمینه‌ای روبرو هستند، تشخیص و مدیریت دیابت نوع ۲ در این گروه سنی نیازمند توجه ویژه‌ای است.

در سالمندان، تشخیص دیابت نوع ۲ ممکن است به دلیل شباهت برخی علائم با علائم پیری، با تأخیر صورت گیرد. بنابراین، آگاهی از علائم و انجام آزمایش‌های منظم قند خون برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض دیابت در این گروه سنی بسیار حائز اهمیت است. خبر خوب این است که می توانید اقداماتی را برای به تاخیر انداختن یا پیشگیری از دیابت نوع ۲، که شایع ترین شکل بیماری در افراد مسن است، انجام دهید. اگر قبلاً دیابت دارید، راه‌هایی برای مدیریت این بیماری و کمک به پیشگیری از مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت وجود دارد.

 

پیش دیابت در سالمندان

پیش دیابت به این معناست که اگرچه قند خون بالاست اما در حدی بالا نیست که در دسته دیابت نوع دوم قرار بگیرد. این وضعیت اغلب بدون علامت است، به همین دلیل تشخیص آن اهمیت زیادی دارد. پیش‌دیابت خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. البته با تغییر سبک زندگی، مانند تغذیه سالم، ورزش منظم و کاهش وزن (در صورت لزوم)، می‌توان از پیشرفت آن به دیابت نوع ۲ جلوگیری کرد. در چنین شرایطی، فرد باید سبک زندگی سالم را شروع کرده و برای پایین آوردن سطح قند خون اقدام کند. انجام فعالیت بدنی، رعایت رژیم غذایی، کاهش وزن، ترک مصرف دخانیات و جلوگیری از استرس اقدامات مهم هنگام رویارویی با پیش دیابت است. تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع، کلید حفظ سلامتی در سالمندان است. 

 

 

علل بروز دیابت در سالمندان چیست؟

عوامل مختلفی در بروز دیابت سالمندی نقش دارند. این بیماری در طول زندگی ایجاد می‌شود و ابتلای به آن با سبک زندگی و سابقه‌ی خانوادگی تاثیر مستقیم دارد. از آنجا که پیش دیابت اولین قدم برای دیابت نوع دوم است، دلایل آن‌ها بسیار به هم شبیه هستند. توجه به عوامل خطر و اتخاذ سبک زندگی سالم، از جمله تغذیه مناسب، ورزش منظم و کنترل وزن، می‌تواند در پیشگیری و به تأخیر انداختن شروع دیابت در سالمندان مؤثر باشد. برخی از دلایل بروز دیابت در سالمندان عبارتند از:

 

 

عدم فعالیت

گلوکزی که به کمک انسولین برای انرژی سوزانده می‌شود برای کمک به سوخت و ساز انسان های فعال کمک کننده است. هنگام ورزش عضلات بدن شما گلوکز بیشتری می‌سوزاند و در واقع انسولین کمتری مصرف می‌کند که به مقاومت انسولین معکوس کمک می‌کند. بنابراین اگر بی‌تحرک باشید، عضلاتتان گلوکز نمی‌سوزاند و در عوض آن را ذخیره می‌کنند در نتیجه سطح قند خون بالا می‌رود.

 

ژنتیک و سابقه خانوادگی

سابقه خانوادگی دیابت، به ویژه دیابت نوع ۲، یکی از عوامل خطر مهم است. اگر والدین یا خواهر و برادرهای فرد به دیابت مبتلا باشند، احتمال ابتلای او به این بیماری افزایش می‌یابد.

 

الگوهای خواب

محققان می‌گویند کیفیت خواب شما می‌تواند بر روی ابتلای شما به انواع دیابت تاثیر داشته باشد. کمبود خواب و اختلال در خواب با افزایش سطح قند خون ارتباط دارد و همچنین در چاقی که یکی دیگر از دلایل دیابت است نقش دارد. محققان روی دو دسته افرادی که خواب باکیفیت و بی‌کیفیت دارند؛ مطالعاتی انجام داده‌اند. آن‌ها دریافته‌اند که در افراد دارای مشکل خواب بی‌کیفیت، سطح گلوکز قند خون در صبح ۲۳ درصد بالاتر و مقاومت به انسولین در آن‌ها ۸۲ درصد بیشتر از افراد معمولی است.

 

اضافه وزن و چاقی

این با سبک زندگی شما تاثیر مستقیم دارد. ورزش نکردن، خوردن غذاهای چرب و ناسالم باعث ذخیره چربی در ناحیه میانی بدن (چاقی شکمی) شده و باعث التهاب و افزایش وزن می‌شود که برای اعضای بدن مضر است. انستیتوی ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی نشان داده است، با گذشت زمان التهابات در ایجاد مقاومت به انسولین نقش مهمی دارند. همچنین فشار خون بالا و کلسترول بالا هر دو می‌توانند به دیابت مرتبط باشند.

 

سندرم متابولیک

به مجموعه شرایطی گفته می‌شود که ابتلا به دیابت نوع دوم را بالا می‌برد. برخی از بیماری های شایع سالمندان مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی عروقی و همچنین مصرف برخی داروها می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را در سالمندان افزایش دهند.

 

 

جمعیت شناسی

نژاد های خاصی وجود دارد که بیشتر از سایرین به دیابت مبتلا می شوند، اگرچه این روند قابل توضیح نیست و دلیل قطعی آن مشخص نیست. 

 

افزایش سن

 با افزایش سن، تغییراتی در بدن رخ می‌دهد که می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را افزایش دهد. این تغییرات شامل کاهش حساسیت به انسولین (مقاومت به انسولین) و کاهش عملکرد لوزالمعده در تولید انسولین است. در افراد بالای ۴۵ سال احتمال ابتلا به دیابت بیشتر است.

 

 

علائم دیابت در سالمندان چیست؟

علائم دیابت در سالمندان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند و گاهی اوقات با علائم پیری اشتباه گرفته می‌شود، به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن اهمیت زیادی دارد. برخی از شایع‌ترین علائم دیابت در سالمندان به شرح زیر است:

 

تشنگی یا گرسنگی بیش‌ازحد 

افزایش غیرطبیعی احساس تشنگی و نیاز مداوم به نوشیدن آب، از علائم اولیه‌ی دیابت است. همچنین احساس گرسنگی با وجود مصرف غذا از دیگر علائم مهم دیابت می‌باشد. در این شرایط سلول‌ها به دلیل کمبود انسولین قادر به دریافت گلوکز نیستند و این امر باعث احساس گرسنگی مداوم می‌شود.

 

تکرر ادرار

 دفع مکرر ادرار، به ویژه در شب، به دلیل تلاش بدن برای دفع قند اضافی از طریق ادرار رخ می‌دهد.

 

احساس خستگی و ضعف عمومی

احساس خستگی مداوم، بی‌حالی و کاهش انرژی، حتی پس از استراحت کافی، می‌تواند از نشانه‌های دیابت باشد.

 

تاری دید

از دیگر علائم مهم دیابت تاری دید است زیرا بالا بودن قند خون می‌تواند باعث تورم عدسی چشم و در نتیجه تاری دید شود. این مشکل معمولاً با کنترل قند خون بهبود می‌یابد.

 

عفونت و بهبود کند زخم‌ها و بریدگی‌ها

 ترمیم آهسته زخم‌ها، بریدگی‌ها و عفونت‌های پوستی می‌تواند نشانه‌ای از دیابت باشد، زیرا قند خون بالا ممکن است جریان خون و عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند. همچنین افراد مبتلا به دیابت بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های مختلف، به ویژه عفونت‌های پوستی، ادراری و قارچی هستند.

 

کاهش وزن ناخواسته

کاهش وزن ناخواسته، به‌ویژه در دیابت نوع ۱، نشانه‌ای مهم است. در این نوع دیابت، کمبود انسولین باعث می‌شود گلوکز به سلول‌ها نرسد و بدن برای تأمین انرژی، چربی و پروتئین بسوزاند که منجر به کاهش وزن سریع می‌شود. در دیابت نوع ۲ نیز، دفع قند از طریق ادرار و تغییر متابولیسم بدن می‌تواند باعث کاهش وزن شود. اگر کاهش وزن ناخواسته را تجربه می‌کنید، به‌خصوص همراه با سایر علائم دیابت (مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار و خستگی)، به پزشک مراجعه کنید.

 

بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها (نوروپاتی محیطی) 

بی‌حسی یا گزگز در دست‌ها و پاها که به آن نوروپاتی محیطی دیابتی هم گفته می‌شود، یکی از عوارض شایع دیابت است. قند خون بالا به مرور زمان می‌تواند به اعصاب محیطی، یعنی اعصابی که مغز و نخاع را به سایر قسمت‌های بدن، به خصوص دست‌ها و پاها، متصل می‌کنند، آسیب برساند. این آسیب عصبی باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود و به صورت بی‌حسی، گزگز (احساس سوزن سوزن شدن)، سوزش، درد، یا حتی ضعف عضلانی در دست‌ها و پاها ظاهر می‌شود.

به طور خلاصه، قند خون بالا باعث آسیب به اعصاب می‌شود و این آسیب خود را به شکل بی‌حسی، گزگز، سوزش یا درد در اندام‌ها نشان می‌دهد که به آن نوروپاتی محیطی دیابتی می‌گویند. این وضعیت می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و در موارد شدیدتر، منجر به مشکلات جدی‌تری مانند زخم پای دیابتی شود.

 

 

 

عوارض دیابت سالمندی چیست؟

در صورتی که دیابت سالمندی به شکل مناسبی کنترل نشود می‌تواند منجر به عوارض جدی و متعدد گردد. عوارض دیابت در سالمندان می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این عوارض ناشی از آسیب طولانی‌مدت قند خون بالا به عروق خونی و اعصاب بدن هستند. برخی از مهم‌ترین عوارض دیابت در سالمندان عبارتند از:

• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند: بیماری عروق کرونر قلب، سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری‌های عروق محیطی 
• آسیب به اعصاب سراسر بدن به‌ویژه اعصاب پاها و دست‌ها. این آسیب می‌تواند منجر به علائمی مانند بی‌حسی، گزگز، سوزش، درد، ضعف عضلانی و اختلال در حس لامسه شود. نوروپاتی دیابتی نیز می‌تواند مشکلات جدی مانند زخم پای دیابتی را ایجاد کند.
• بروز مشکلات کلیوی در مراحل پیشرفته
• مشکلات بینایی از جمله تاری دید، کاهش دید و در موارد شدید آب‌مروارید به دلیل آسیب به شبکیه‌ی چشم
• مشکلات پوستی مانند زخم، خشکی و عفونت ناشی از دیابت سالمندی
• مشکلات شنوایی و خطر کاهش شنوایی
•  افزایش خطر ابتلا به زوال عقل و آلزایمر
• افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های مختلف، از جمله عفونت‌های ادراری، ریوی و پوستی

 

چطور می‌توان عوارض دیابت در سالمندان را کنترل کرد؟

با مدیریت صحیح دیابت و رعایت توصیه‌های پزشکی، می‌توان از بروز یا پیشرفت بسیاری از این عوارض جلوگیری کرد و کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به دیابت را بهبود بخشید.

• کنترل دقیق قند خون، فشار خون و کلسترول می‌تواند خطر بروز این عوارض را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
• معاینات منظم پزشکی و غربالگری‌های دوره‌ای برای تشخیص زودهنگام عوارض دیابت ضروری است.
• سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم و ترک سیگار، نقش مهمی در پیشگیری و کنترل عوارض دیابت دارد.

 

 

چگونه دیابت را در سالمندان تشخیص دهیم؟

همانطور که گفتیم گاهی نشانه‌های پیری با علائم دیابت در سالمندان اشتباه گرفته می‌شوند و حتی ممکن است اصلا علامتی وجود نداشته باشد. به همین دلیل، انجام آزمایش‌های منظم برای تشخیص به موقع دیابت ضروری است. تشخیص زودهنگام می‌تواند به شما در مدیریت دیابت کمک کند و ممکن است از مشکلات سلامتی جلوگیری کند. پزشکان از چندین آزمایش خون برای کمک به تشخیص دیابت استفاده می کنند:

• آزمایش قند خون ناشتا (FBS): این آزمایش سطح قند خون را پس از حداقل ۸ ساعت ناشتایی اندازه‌گیری می‌کند. سطح قند خون ناشتا ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر، نشان‌دهندهٔ دیابت است. محدودهٔ بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، به عنوان پیش‌دیابت در نظر گرفته می‌شود.
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در این آزمایش، ابتدا قند خون پس از یک شب ناشتایی اندازه‌گیری می‌شود. سپس فرد یک نوشیدنی شیرین مصرف می‌کند و قند خون او معمولاً ۲ ساعت بعد دوباره اندازه‌گیری می‌شود. اگر سطح قند خون دو ساعت پس از مصرف نوشیدنی بالا باشد، ممکن است فرد دیابت داشته باشد.
• آزمایش قند خون تصادفی (RBS): این آزمایش در هر زمانی از روز و بدون نیاز به ناشتایی انجام می‌شود. سطح قند خون ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر، همراه با علائم دیابت، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این بیماری باشد.
• آزمایش هموگلوبین A1c (HbA1c): این آزمایش میانگین سطح قند خون را در طول ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد. سطح HbA1c برابر با ۶.۵ درصد یا بالاتر، نشان‌دهندهٔ دیابت است. این آزمایش نیازی به ناشتایی ندارد.

 

 

توصیه می‌شود سالمندان به طور منظم و طبق نظر پزشک، آزمایش‌های غربالگری دیابت را انجام دهند، به خصوص اگر سابقهٔ خانوادگی دیابت، اضافه وزن، کم‌تحرکی یا سایر عوامل خطر را داشته باشند.

 

 

چطور از ابتلا به دیابت سالمندی پیشگیری کنیم؟

دیابت نوع ۲، شایع‌ترین نوع دیابت است که خوشبختانه با تغییر سبک زندگی قابل پیشگیری است. این موضوع به خصوص برای افرادی که به دلیل اضافه وزن، کلسترول بالا یا سابقه‌ی خانوادگی در معرض خطر بیشتری هستند، اهمیت دارد. حتی اگر به پیش‌دیابت مبتلا شده‌اید، تغییر سبک زندگی می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری یا آن را به تأخیر بیندازد. این تغییرات می‌توانند از عوارض جدی دیابت مانند آسیب به اعصاب، کلیه‌ها و مشکلات قلبی در آینده جلوگیری کنند. 

 

مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از دیابت در سالمندان 

• تغذیه سالم و متعادل: رعایت اصول تغذیه سالمندان، ضامن پیشگیری از دیابت است.. مصرف غذاهای سرشار از فیبر (مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل)، کاهش مصرف قندهای ساده و نوشیدنی‌های شیرین، محدود کردن چربی‌های اشباع شده و ترانس، و انتخاب منابع پروتئینی کم‌چرب، به کنترل قند خون و وزن کمک می‌کند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم نقش بسیار مهمی در پیشگیری از دیابت دارد. فعالیت بدنی باعث افزایش حساسیت به انسولین، بهبود کنترل قند خون و حفظ وزن سالم می‌شود. توصیه می‌شود سالمندان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت بدنی متوسط، مانند پیاده‌روی سریع، شنا یا دوچرخه‌سواری، داشته باشند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، مشورت با پزشک ضروری است.
• کنترل وزن: حفظ وزن سالم یا کاهش وزن اضافی، به ویژه در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. حتی کاهش مقدار کمی از وزن (حدود ۵ تا ۷ درصد) می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت داشته باشد.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و همچنین عوارض آن را افزایش می‌دهد. ترک سیگار نه تنها برای پیشگیری از دیابت، بلکه برای بهبود کلی سلامت نیز بسیار مفید است.
• کنترل استرس: استرس مزمن می‌تواند بر سطح قند خون تأثیر بگذارد. مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و فعالیت‌های تفریحی می‌تواند به کنترل قند خون و پیشگیری از دیابت کمک کند.
• معاینات منظم و غربالگری: انجام آزمایش‌های غربالگری دیابت به طور منظم، به ویژه برای افراد بالای ۴۵ سال و افرادی که دارای عوامل خطر هستند، می‌تواند به تشخیص زودهنگام دیابت و شروع اقدامات پیشگیرانه کمک کند.

با رعایت این نکات و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی، سالمندان می‌توانند گام‌های مؤثری در جهت پیشگیری از دیابت و حفظ سلامتی خود بردارند.

 

 

روش های درمان دیابت سالمندی و راهکارهای مقابله با آن چیست؟

روش‌های درمان دیابت در سالمندان و راهکارهای مقابله با آن بر پایه کنترل قند خون و جلوگیری از عوارض ناشی از آن استوار است. دیابت درمان قطعی ندارد؛ اما خوشبختانه، با مراقبت و مدیریت مناسب یعنی با ورزش، تغذیه سالم، کنترل وزن و دارو و به طور کل با مدیریت صحیح می‌توان زندگی عادی و فعالی داشت. در ادامه به تفصیل به روش‌های درمان و راهکارهای مقابله با دیابت در سالمندان می‌پردازیم:

 

 

 تغییر سبک زندگی

 

تغذیه سالم

 تغذیه سالم، رکن اصلی مدیریت دیابت است. در سالمندان، توجه به نکات زیر ضروری است:

• کربوهیدرات‌های پیچیده: مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل (نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای)، میوه‌ها و سبزیجات به جای کربوهیدرات‌های ساده (شکر، شیرینی، نوشابه) توصیه می‌شود. این نوع کربوهیدرات‌ها به آرامی قند خون را افزایش می‌دهند.
• فیبر: مصرف فیبر کافی از طریق سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات به کنترل قند خون، کاهش کلسترول و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• پروتئین: مصرف منابع پروتئینی کم‌چرب مانند مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات کم‌چرب برای حفظ توده عضلانی و سیری ضروری است.
• چربی‌های سالم: مصرف چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس پرهیز کنید.
• محدودیت مصرف قند و شکر: مصرف قند، شکر، شیرینی، نوشابه و آبمیوه‌های صنعتی باید محدود شود.
• رعایت وعده‌های غذایی منظم: خوردن وعده‌های غذایی منظم و پرهیز از حذف وعده‌ها به کنترل قند خون کمک می‌کند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم نقش مهمی در کنترل دیابت دارد. برای سالمندان، فعالیت‌های بدنی سبک تا متوسط مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا و تمرینات کششی توصیه می‌شود. قبل از شروع هر برنامه ورزشی، مشورت با پزشک ضروری است. ورزش به کاهش قند خون، افزایش حساسیت به انسولین، کنترل وزن، بهبود سلامت قلب و عروق و کاهش استرس کمک می‌کند.
• کنترل وزن: حفظ وزن سالم یا کاهش وزن اضافی در صورت لزوم، به بهبود کنترل قند خون و کاهش خطر عوارض دیابت کمک می‌کند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به دیابت و عوارض آن را افزایش می‌دهد.

 

 پایش قند خون

پایش منظم قند خون با استفاده از دستگاه تست قند خون (گلوکز متر)، به فرد کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را در طول روز بررسی کند و بر اساس آن، رژیم غذایی، ورزش و داروهای خود را تنظیم نماید.

 

 

مراقبت‌های پزشکی منظم

مراجعه‌ی منظم به پزشک برای بررسی وضعیت دیابت و عوارض احتمالی آن اهمیت زیادی دارد. پزشک با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم، وضعیت کلی سلامت فرد را بررسی و در صورت لزوم، درمان‌های تکمیلی را تجویز می‌کند. معاینات چشم‌پزشکی، بررسی وضعیت کلیه‌ها، قلب و عروق و بررسی وضعیت پاها از جمله مراقبت‌های ضروری برای افراد دیابتی، به ویژه سالمندان است.

 

آموزش و مشاوره

آموزش در مورد دیابت، تغذیه، ورزش، داروها و نحوهٔ پایش قند خون، به فرد کمک می‌کند تا بتواند به طور مؤثرتری دیابت خود را مدیریت کند. مشاوره با پزشک، متخصص تغذیه و سایر متخصصان می‌تواند در این زمینه بسیار مفید باشد.

 

 

دارودرمانی

در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی به تنهایی برای کنترل دیابت کافی نیست و نیاز به دارو در کنار این موارد می‌باشد. پزشک بر اساس شرایط فرد، داروهای مناسب را تجویز می‌کند. داروهای دیابت به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام مکانیسم اثر متفاوتی دارند. برخی از این داروها باعث افزایش تولید انسولین، برخی باعث افزایش حساسیت به انسولین و برخی دیگر باعث کاهش جذب قند از روده می‌شوند. مصرف داروها باید طبق دستور پزشک و به طور منظم باشد. 

 

درمان دیابت نوع اول

اصلی ترین روش درمان نوع اول تزریق انسولین است زیرا پانکراس انسولین تولید نمی کند. هنگامی که به دیابت نوع اول مبتلا هستید باید مدام سطح قند خون را کنترل کنید، غذاهای سالم بخورید و ورزش کنید. با افزایش سن بسیار مهم تر است که به سطح قند خون خود توجه کنید و به رژیم غذایی سالم پایبند باشید. زیرا کنترل دیابت در سالمندان دشوارتر است.

 

درمان دیابت نوع دوم

برای درمان نوع دوم تنظیم شیوه زندگی و عادات غذایی، تغذیه سالم و فعالتر شدن در حفظ قند خون نقش مهمی دارند. از روش های پزشکی تنظیم قند خون می توان به متورفین اشاره کرد به شرطی که دیابت به اندازه کافی پیشرفت نکرده و باعث نارسایی کلیه و مشکلات قلبی نشده باشد. همچنین انسولین درمانی به بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم پیشنهاد می شود تا سطح انسولین قند خون خود را تنظیم کنند.

 

قرص متفورمین برای پیش دیابت

متفورمین دارویی است که معمولاً برای درمان دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود، اما در سال‌های اخیر، نقش آن در پیشگیری از پیشرفت پیش‌دیابت به دیابت نوع ۲ نیز مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که متفورمین در پیشگیری یا به تاخیر انداختن پیش‌دیابت به دیابت نوع دوم موثر می‌باشد. همچنین، مشخص شد که متفورمین می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را تا ۳۱ درصد کاهش دهد.

داروی متفورمین از طریق کاهش تولید گلوکز توسط کبد، افزایش حساسیت به انسولین و کاهش جذب گلوکز از روده به کنترل قند خون کمک می‌کند. توجه داشته باشید متفورمین می‌تواند ابزاری مؤثر در پیشگیری از پیشرفت پیش‌دیابت به دیابت نوع ۲ باشد، اما تصمیم‌گیری در مورد مصرف آن باید توسط پزشک و با در نظر گرفتن شرایط فردی انجام شود. تغییر سبک زندگی همچنان نقش اساسی در پیشگیری از دیابت ایفا می‌کند.

 

 

مشاوره و نکات حمایتی برای سالمندان دیابتی

مراقبت از سالمندان دیابتی نیازمند توجه ویژه به چند نکته‌ی کلیدی است. با به‌کارگیری این موارد می‌توان تا حد زیادی از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید.

• پایش منظم قند خون با دستگاه تست قند خون و ثبت نتایج، این کار به تنظیم دارو و رژیم غذایی کمک می‌کند.
• برای تشخیص زودهنگام زخم یا عفونت، بررسی روزانه‌ی پاها، شستشوی روزانه با آب ولرم و خشک کردن کامل آن‌ها، استفاده از جوراب نخی و کفش مناسب و پرهیز از پابرهنه راه رفتن ضروری است.
• ویزیت‌های منظم برای بررسی وضعیت دیابت، تنظیم داروها و پیشگیری از عوارض ضروری است.
• ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی با مشورت پزشک توصیه می‌شود.
• مصرف صحیح و به موقع داروها طبق دستور پزشک بسیار مهم است.
• رعایت رژیم غذایی مناسب سالمندان دیابتی به جلوگیری از پیشرفت بیماری و ابتلا به دیابت نوع دوم کمک فراوانی می‌کند.

 

 

رژیم غذایی پیش دیابت

رژیم غذایی در پیش‌دیابت نقش حیاتی در پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ و بهبود سلامت کلی دارد. هدف اصلی این رژیم، کنترل سطح قند خون، کاهش وزن (در صورت لزوم) و بهبود حساسیت به انسولین است. در این رژیم غذایی باید اصول زیر را رعایت کرد:

• تمرکز بر مصرف غذاهای کامل، سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل و دانه‌ها و… 
• اجتناب از غذاهای فرآوری شده مثل سوسیس، کالباس، ناگت و …  
• کنترل مقدار غذاها و پرهیز از پرخوری
• ترکیبی متعادل از کربوهیدرات‌های سالم، پروتئین کم‌چرب و چربی‌های سالم

 

مواد غذایی مفید در پیش‌دیابت:

•  سبزیجات غیر نشاسته‌ای و کم‌کالری سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی؛ مانند بروکلی، گل کلم، اسفناج، کاهو، خیار، گوجه فرنگی و فلفل 
• میوه‌هایی با شاخص گلیسمی پایین‌تر مانند سیب، پرتقال، توت‌ها، گلابی و هلو 
• غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار، جو دوسر و کینوا 
• پروتئین کم‌چرب مانند مرغ بدون پوست، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات، توفو و لبنیات کم‌چرب 
• چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها 

 

مواد غذایی مضر که باید از مصرف آن اجتناب کرد:

• نوشابه‌ها، آبمیوه‌های صنعتی، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و سایر نوشیدنی‌های شیرین 
• غذاهای فرآوری شده مانند فست فودها، چیپس، کلوچه و شیرینی‌ها 
• کربوهیدرات‌های تصفیه شده مثل نان سفید، برنج سفید، پاستا سفید و سایر غلات تصفیه شده
• چربی‌های اشباع و ترانس

 

 

 

جمع‌بندی

دیابت در دوران سالمندی نیازمند مدیریت دقیق و همه‌جانبه است تا از بروز عوارض ناخواسته و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری شود. داشتن فعالیت بدنی منظم و متناسب با شرایط جسمانی، کنترل وزن، رعایت رژیم غذایی سالم سرشار از فیبر و مواد معدنی و استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک، از ارکان اصلی مدیریت این بیماری است. در کنار آن با پایش منظم قند خون و انجام معاینات پزشکی می‌توان گام‌های مهمی در کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض دیابت برداشت. توجه داشته باشید تشخیص به‌موقع و پیروی از دستورات پزشک، نقشی تعیین‌کننده در حفظ سلامت این عزیزان ایفا می‌کند.

 

 

 

سوالات متداول دیابت در سالمندان