پوکی استخوان در سالمندان یک بیماری شایع است که باعث کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها می‌شود و برای آن‌ها مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد. این وضعیت می‌تواند به شکستگی‌های ناگهانی و مشکلات حرکتی منجر شود. پیشگیری از ابتلا به آن و درمان به موقع پوکی استخوان در مراحل اولیه بهترین راه برای جلوگیری از عواقب جدی‌تر، مانند شکستگی استخوان است. هنگامی که تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد، منجر به شکستگی‌های دردناک، ناتوانی و بدشکلی استخوان‌ها خواهد شد. این وضعیت افراد مسن را دچار مشکلات فراوان خواهد کرد و بر کیفیت سلامت و زندگی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. اغلب اوقات می‌توان با پیروی از زندگی سالم از تحلیل استخوان‌ها جلوگیری کرد، یا آن را به تأخیر انداخت. با توجه به اهمیت این موضوع و برای پاسخ گویی به سوالات بی‌شماری که ذهن شمما را به خود مشغول کرده است از قبیل: “چند درصد پوکی استخوان خطرناک است؟”، “برای پوکی استخوان شدید چی خوبه؟” یا “برای درمان پوکی استخوان چی بخوریم؟” این مقاله را تا انتها بخوانید. مطالعه این مطلب می‌تواند به درک بهتر و مدیریت مؤثرتر این بیماری کمک کند.

 

 پوکی استخوان در سالمندان چیست؟

 اگرچه استخوان ها اندام بسیار محکمی هستند اما از بافت زنده تشکیل شده اند و به طور مداوم خود را تجزیه و بازسازی می کنند. با افزایش سن، شکستن استخوان قدیمی سریعتر از استخوان جدید اتفاق می افتد، همین امر باعث می شود استخوان ها سوراخ و شکننده شوند. به این حالت پوکی استخوان می گویند. با شناخت علائم خطر می توانید قدم های درستی برای تقویت استخوان ها بردارید.

 

علل و عوامل خطر پوکی استخوان در سالمندان

پوکی استخوان در افراد مسن موضوعی بسیار مهم است که نقش قابل توجهی در کیفیت زندگی سالمندان دارد. هم زنان و هم مردان می توانند به پوکی استخوان مبتلا شوند. اما این وضعیت بیشتر در خانم ها دیده می شود زیرا اغلب به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از افزایش سن به وجود می آید. هنگامی که بدن بافت استخوانی را سریعتر از ایجاد شدن، تجزیه کند، پوکی استخوان اتفاق می افتد. در این وضعیت استخوان‌ها ضعیف و شکننده شده و خطر شکستگی به خصوص در ناحیه لگن، ستون فقرات و مچ دست افزایش می‌یابد. با شناخت دلایل بروز آن می‌توان از پوکی استخوان پیشگیری و به درمان آن کمک کرد.

عوامل خطر مشترک شامل موارد زیر می شود:

• افزایش سن: با بالا رفتن سن، روند بازسازی استخوان کندتر می‌شود و به تدریج تراکم استخوان کاهش می‌یابد. این یک فرایند طبیعی است، اما در برخی افراد سرعت بیشتری دارد.
• تغییرات هورمونی: یائسگی قبل از ۴۵ سالگی در زنان باعث کاهش سطح استروژن می‌شود. استروژن نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان‌ها دارد. در مردان نیز کاهش سطح تستوسترون که به دلیل افزایش سن رخ می‌دهد از عوامل مهم پوکی استخوان است. مصرف برخی داروها نیز منجر به کاهش سطح هورمون می‌شود.
• کمبود کلسیم و ویتامین D: کلسیم ماده‌ی اصلی سازنده‌ی استخوان است و ویتامین D به جذب کلسیم از غذا کمک می‌کند. کمبود این دو ماده‌ی مغذی می‌تواند باعث ضعف استخوان‌ها و افزایش خطر پوکی استخوان شود.
• انجام ندادن منظم تمرینات ورزشی بخصوص تمرینات قدرتی: کمبود فعالیت بدنی می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شود.
• نژاد: افراد سفیدپوست و آسیایی بیشتر از سایر نژادها در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
• مصرف دخانیات و الکل: مصرف سیگار و الکل می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی شود.
• تغذیه نامناسب: رژیم غذایی فاقد کلسیم و ویتامین D و مصرف زیاد کافئین و نوشابه‌های گازدار می‌تواند به سلامت استخوان‌ها آسیب برساند.
• سابقه خانوادگی: ژنتیک عامل خطر مهمی در ابتلا به پوکی استخوان است. اگر فردی در خانواده‌ی خود سابقه پوکی استخوان داشته باشد، احتمال ابتلای او به این بیماری بیشتر است.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، به خصوص پس از یائسگی.
• ساختار بدنی: افراد با استخوان‌بندی ظریف و لاغر بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند.

 

برخی از شرایط پزشکی هم می تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.

• نارسایی کلیه
• سندرم سوء جذب (جذب نشدن چربی و غذا در بدن)
• اسکلروز چندگانه یا بیماری ام اس
• سرطان خون
• دیابت
• پرکاری تیروئید
• پرکاری پاراتیروئید
• روماتیسم مفصلی

مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و استروئید ها مانند پردنیزون هم خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد. همچنین داروهای تشنج و درمان تیروئید (اگر دوز دارو زیاد باشد) باعث افزایش پوکی استخوان خواهد شد.

 

 

علائم پوکی استخوان در سالمندان شامل چه نشانه‌هایی می‌شود؟

علائم اولیه برای تشخیص پوکی استخوان در سالمندان نادر است. با این حال اغلب افراد نمی دانند که استخوان ضعیفی دارند تا زمانی که مفصل ران، ستون فقرات یا مچ دستشان بشکند. زیرا این بیماری بدون هیچ علامت مشخصی پیشرفت می‌کند و نشانه‌های آن می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. گرچه تشخیص آن در مراحل اولیه می‌تواند کمی دشوار باشد اما شناسایی زودهنگام آن برای جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است. اغلب اوقات، این بیماری بدون هیچ علامت مشخصی پیشرفت می‌کند تا زمانی که یک شکستگی اتفاق بیفتد. به همین دلیل، آگاهی از نشانه‌های اولیه و انجام معاینات دوره‌ای برای سالمندان ضروری است.

 بعضی از نشانه های زیر می تواند از علائم پوکی استخوان باشد:

 

کمردرد

 یکی از شایع‌ترین علائم پوکی استخوان، درد در ناحیه کمر است.  این درد می‌تواند طیف وسیعی از شدت را شامل شود، از یک درد خفیف و مبهم گرفته تا یک درد شدید و ناتوان‌کننده.  ضعف استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند باعث درد و حتی تغییر شکل ستون فقرات شود. نکته‌ی مهم این است که کمردرد ناشی از پوکی استخوان معمولاً با گذشت زمان و بدون درمان مناسب، بدتر می‌شود.

 

عقب رفتن لثه ها

عقب رفتن لثه‌ها، که به آن تحلیل لثه نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن بافت لثه از روی دندان‌ها عقب می‌رود و قسمت بیشتری از دندان یا حتی ریشه دندان نمایان می‌شود. این وضعیت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و یکی از آن‌ها پوکی استخوان است. در واقع، ارتباط معناداری بین سلامت استخوان‌ها و سلامت لثه‌ها وجود دارد. استخوان فک، که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارد، تحت تأثیر پوکی استخوان قرار می‌گیرد و این می‌تواند منجر به تحلیل لثه شود. پس اگر نشانه‌هایی مثل حساسیت دندان‌ها، فاصله بین دندان‌ها، درد و التهاب لثه و بوی بد دهان را مشاهده کردید؛ توصیه می‌شود به دندانپزشک مراجعه و وضعیت استخوان فک را بررسی کنید. تحلیل استخوان فک می‌تواند نشانه‌ای از پوکی استخوان باشد.

 

ضعیف شدن قدرت دست

یک مطالعه بر روی زنان یائسه و تراکم مواد معدنی استخوان انجام شد. محققات دریافتند ضعیف شدن قدرت چنگ زنی دست با کاهش تراکم مواد معدنی استخوان ارتباط دارد. علاوه بر آن ضعف دستها خطر سقوط را بالا می برد.

 

ناخن های ضعیف و شکننده

استحکام ناخن نشان دهنده سلامت استخوان است. اما عوامل بیرونی مانند باغبانی و سایر کارهایی که می تواند به ناخن ها فشار بیاورد هم تاثیرگذار است.

به طور کلی پوکی استخوان در سالمندان به جز تغییر در تراکم استخوان، علائم اولیه زیادی ندارد. بهترین راه برای تشخیص آن در مراحل اولیه مراجعه به پزشک است خصوصا اگر سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید.

 

علائم پوکی استخوان در سالمندان در مراحل پیشرفته

هنگامی که بیماری پوکی استخوان به طور قابل توجهی خراب شد علائم واضح تری دارد مانند:

 

کوتاه شدن قد

شکستگی فشاری ستون فقرات باعث کوتاه شدن قد می شود. این از بارزترین علائم پوکی استخوان است.  با گذشت زمان و تحت تأثیر پوکی استخوان، ممکن است قد فرد به تدریج کوتاه شود. این اتفاق به دلیل فشردگی مهره‌های ستون فقرات رخ می‌دهد.

 

شکستگی ناشی از زمین خوردن

شکستگی یکی از رایج ترین نشانه های پوکی استخوان است که می توانند در اثر زمین خوردن اتفاق بیفتند. حتی سرفه و عطسه شدید هم می تواند منجر به شکستگی شود. شکستگی استخوان‌ها، به خصوص در ناحیه لگن، مچ دست و ستون فقرات، از مهم‌ترین عوارض پوکی استخوان است. این شکستگی‌ها ممکن است حتی در اثر ضربه‌های خفیف یا زمین خوردن‌های ساده رخ دهند.

 

درد گردن یا پشت

پوکی استخوان می تواند باعث شکستگی های فشاری ستون فقرات شود. گاهی این شکستگی ها بسیار دردناک می شوند زیرا مهره ها بر رشته های عصبانی نخاع فشار وارد می کنند. این درد می تواند جزئی تا ناتوان کننده باشد. این بیماری باعث ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود و این ضعف به ویژه در مهره‌های ستون فقرات بیشتر دیده می‌شود. این مهره‌ها تحت فشار وزن بدن و نیروهای وارده در طول فعالیت‌های روزمره قرار دارند و به همین دلیل بیشتر در معرض شکستگی هستند.

 

حالت خمیده یا شکستگی فشاری

این حالت معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری دیده می‌شود که در آن خمیدگی غیرطبیعی ستون فقرات که به آن قوز یا گوژپشتی می‌گویند به وجود می‌آید. فشرده شدن مهره ها باعث ایجاد انحنا در قسمت فوقانی کمر می‌شود. این حالت خمیده فشار اضافه ای به ریه ها و مجاری تنفسی وارد می کند که باعث درد کمر و گردن شده و حتی بر تنفس هم  تاثیر می گذارد. در این شرایط خدمات پرستاری در منزل برای انجام امور روزمره‌ی سالمند توصیه می‌شود. زیرا ممکن است به دلیل بیماری انجام بعضی از کارهای هرچند ساده برای سالمند مبتلا به پوکی استخوان شدید، دشوار باشد.

 

اختلال در راه رفتن و نشستن و بلند شدن

بیماری کم شدن تراکم استخوان یا پوکی استخوان می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر توانایی حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره سالمندان داشته باشد. ضعف استخوان‌ها و عضلات، درد مفاصل و تغییر شکل ستون فقرات ناشی از این بیماری می‌تواند منجر به اختلال در راه رفتن، نشستن و بلند شدن شود. این مشکلات می‌توانند کیفیت زندگی سالمندان را به شدت تحت تأثیر قرار داده و خطر زمین خوردن و آسیب‌های ناشی از آن را افزایش دهند. کاهش سرعت در راه رفتن، عدم تعادل به دلیل ضعف استخوان‌ها و مفاصل، لنگیدن به علت درد در ناحیه لگن، زانو درد در سالمندان یا مچ پا و همینطور ترس از زمین خوردن مشکلاتی است که در اثر پوکی استخوان برای سالمندان به وجود می‌آید.

 

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

زمانی که بیماری پوکی استخوان باعث درد و ناراحتی می شود. چنانچه در ناحیه، کمر، گردن، مفصل ران و مچ پا احساس درد شدید داشتید، یا سالمند از درد شدید شکایت کرد، به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است دچار شکستگی استخوان شده باشید که نیاز به بررسی و درمان دارد.

 

روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان در سالمندان

هنگامی که بیماری پوکی استخوان در سالمندان پیشرفت می‌کند منجر به  ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی می‌گردد. خوشبختانه، راه‌هایی برای پیشگیری و درمان این بیماری وجود دارد که می‌تواند به حفظ سلامت و کیفیت زندگی افراد مسن کمک کند. به یاد داشته باشید پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. اقدام برای جلوگیری از تحلیل استخوان و حفظ تراکم آن بسیار مهم است. با رعایت چند نکته‌ی ساده می‌توان از بروز پوکی استخوان یا پیشرفت آن جلوگیری کرد: 

 

مصرف مواد غذایی سالم و مناسب

تغذیه سالم برای استخوان‌ها بسیار مهم است. در تغذیه سالمندان بایستی کلسیم و و ویتامین D  به مقدار کافی گنجانده شود زیرا برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری هستند. منابع خوب کلسیم شامل لبنیات، سبزیجات برگ سبز، بادام و ماهی ساردین می‌شود. ویتامین D نیز از طریق نور خورشید و برخی مواد غذایی مانند ماهی‌های چرب و زرده تخم مرغ تامین می‌شود. در صورت نیاز، می‌توان از مکمل‌های کلسیم و ویتامین D نیز با مشورت پزشک استفاده کرد. اگر این سوال در ذهن شما به وجود آمده است که، برای درمان پوکی استخوان چی بخوریم؟ این سوال خیلی از افراد است. در پاسخ باید گفت مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D و همچنین پروتئین برای سلامت استخوان‌ها مفید است.

 

مصرف کلسیم کافی

به صورت روزانه، یک فرد بزرگسال تا سن ۶۵ سالگی روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیوم نیاز دارد. پس از آن به ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم افزایش می یابد. غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

• محصولات لبنی کم چرب
• کنسرو ماهی ساردین و ماهی آزاد (با استخوان)
• کلم بروکلی
• لوبیا یا حبوبات
• انواع کلم
• غذاهای غنی شده مانند نان، غلات صبحانه و شیر بادام

 

دریافت ویتامین D

روزانه ویتامین D مصرف کنید. این ویتامین به جذب کلسیم در بدن کمک می کند و بیشتر افراد روزانه به ۴۰۰ واحد ویتامین D نیاز دارند.

قرار گرفتن روزانه ۱۵ دقیقه در معرض آفتاب و شیر غنی شده، زرده تخم مرغ و ماهی قزل آلا مصرف کنید.

 

 

 

 

پرهیز از عوامل خطر

سیگار کشیدن و نوشیدن بیش از حد الکل خطر پوکی استخوان را افزایش می دهد. مصرف دخانیات و الکل می‌تواند به استخوان‌ها آسیب برساند. بنابراین، ترک این عادات برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری است.

 

بررسی تراکم استخوان

 انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان (DEXA) به تشخیص زودهنگام پوکی استخوان کمک می‌کند. این آزمایش به ویژه برای افراد در معرض خطر، مانند زنان پس از یائسگی، توصیه می‌شود.

 

جلوگیری از سقوط یا افتادن سالمندان

راه های جلوگیری از حطر سقوط در خانه

• پوشیدن کفش و جورابی که لیز نباشد.
• کنار دیوارها طناب نصب کنید تا هنگام حرکت به سالمند کمک کند.
• اتاق ها را روشن نگه دارید.
• از چسبیدن فرش ها به زمین و تکان نخوردن آن مطمئن شوید.
• یک چراغ قوه کنار تخت داشته باشید.
• در دیوار حمام میله های ایمنی نصب کنید.
• از پرستار سالمند کمک بگیرید.

راه های جلوگیری از خطر افتادن در فضای باز

• با استفاده از عصا یا واکر حرکت کنید.
• کفش های کف لاستیکی و مقاوم بپوشید.
• هنگام خیس بودن پیاده رو روی چمن راه بروید.
• روی سنگفرش های برفی و یخ زده نمک بپاشید.
• همچنین می توانید از عینک طبی استفاده کنید تا  در صورت ضعف بینایی از افتادن جلوگیری کنید.

 

 

چگونه می توان پوکی استخوان در سالمندان را درمان کرد؟

اگر این بیماری توسط پزشک تشخیص داده شود، روش‌های درمانی مختلفی برای کاهش سرعت پیشرفت آن و کاهش خطر شکستگی وجود دارد. برای درمان پوکی استخوان داروهایی نیز برای کمک به ایجاد توده استخوانی تجویز می شود. این داروها دارای تاثیرات هورمونی هستند که با تحریک استروژن در بدن باعث رشد استخوان می شوند. از نمونه های این داروها می توان از بی فسفونات ،کلسی تونین و استروژن نام برد. 

درمان پوکی استخوان در سالمندان

• داروها: داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان وجود دارند که توسط پزشک تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند به افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی کمک کنند. داروی پوکی استخوان توسط پزشک و با توجه به شرایط بیمار تعیین می‌شود. داروی جدید درمان پوکی استخوان نیز در حال تحقیق و توسعه است و ممکن است در آینده گزینه‌های درمانی جدیدی ارائه شود. در مورد قویترین داروی پوکی استخوان و درمان قطعی پوکی استخوان شدید باید با پزشک متخصص مشورت شود.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود تعادل، تقویت عضلات و کاهش درد کمک کند. تمرینات خاصی توسط فیزیوتراپیست طراحی می‌شود که به بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کند.
• تغییرات سبک زندگی: تغییر سبک زندگی مانند تغذیه مناسب، ورزش منظم و اجتناب از عوامل خطر می‌تواند در کنار درمان دارویی به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
• درمان‌های خانگی: برخی از درمان‌های خانگی مانند مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و انجام تمرینات سبک می‌تواند به بهبود وضعیت استخوان‌ها کمک کند. 

در نهایت، مهم است که بدانیم پوکی استخوان قابل پیشگیری و درمان است. برای درمان پوکی استخوان در افراد مسن راه‌های مختلفی وجود دارد که حتما می‌بایست با نظر و تشخیص پزشک صورت گیرد. با رعایت نکات پیشگیری و پیروی از دستورات پزشک می‌توان از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کرد و کیفیت زندگی سالمندان را بهبود بخشید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان در معرض خطر پوکی استخوان هستید، حتماً با پزشک خود در مورد راه‌های پیشگیری و درمان مشورت کنید.

 

 

جمع‌بندی

ابتلا به پوکی استخوان در سالمندان می‌تواند برای آن‌ها نگران‌کننده باشد. اما مهم است که با حمایت مناسب و درک کافی آن‌ها، نگرانی ایشان را نسبت به بیماری کاهش دهیم و به این عزیزان اطمینان دهیم که با رعایت نکاتی مانند قرارگیری در نور خورشید و مصرف غذاهای مفید و دارو درمانی می‌توان تا حد قابل قبولی از عوارض و پیشرفت پوکی استخوان جلوگیری کرد. درک و پذیرش بیماری، حفظ روحیه‌ی مثبت، تشکیل گروه‌های حمایتی و دریافت کمک و خدمات پرستاری در منزل شرکت پرستاری عاطفه برای سهولت در انجام امور شخصی به افراد مسن این اطمینان را می‌دهد که تنها نیستند و بیماری نمی‌تواند موجب افت کیفیت زندگی آن‌ها شود. افراد مبتلا به پوکی استخوان می‌توانند زندگی فعال و پرباری داشته باشند و از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کنند.حمایت از سالمندان نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی این عزیزان دارد.

 

سوالات متداول

 

 

 

 

 

 

 

*** سلامتی شما آرزوی ماست ***

 

منبع: www.healthline.com